De laatste dag

Ik heb een hele tijd geen blogs meer geschreven, want de tijd gaat snel. De eerste weken gaan heel erg langzaam en dan opeens, voor je het weet, ben je alweer bijna aan het einde. Vandaag is mijn laatste werkdag en volgende week donderdag vlieg ik weer naar Nederland.
De laatste weken heb ik veel bezoek gehad. Alle weekenden waren vol en ook komend weekend krijg ik weer bezoek. Al dat Nederlandse bezoek is heel gezellig, maar brengt me ook in de war. Ik begin Nederlands te praten tegen mijn collega's bijvoorbeeld.. In de war beschrijft sowieso nu wel mijn algehele toestand. Het is een raar idee om weer terug te gaan naar Nederland, maar ook wel weer fijn. Ik mis mijn fiets, mijn verwarming, mijn familie en vrienden en het feit dat alles van zelf gaat. Als je wat wilt weet je precies hoe je het moet regelen en dat weet je hier niet. Dat blijft best vermoeiend. Daar tegenover staat dat alles hier een avontuur is en je nooit precies weet waar je aan toe bent. Zo loopt hier regelmatig de lunch uit op een drankfestijn of sta je 's avonds opeens met wildvreemden de horote dansen in het museum. Ik verras mezelf ook regelmatig. Zo kon ik gisteravond, tot mijn eigen verbazing, toch zeker 5 zinnen Bulgaars wisselen met de taxichauffeur. En dan had ik ook nog de halve dag doorgebracht in Bulgaarse klederdracht om mee te lopen in een processie... Dan voel je je opeens wel heel Bulgaars.

Hoogtepuntje van mijn EVS was toch wel mijn tv-optreden afgelopen week, over een project dat ik heb gemaakt voor het museum. Het gaat over de museumkat, Argir, die functioneert als rondleider voor kinderen. Ik vond dat niet een heel wereldschokkend idee, maar hier is het genoeg om het nieuws mee te halen. Bijkomend effect is wel dat ze dus niet meer om het project heen kunnen en het hopelijk nadat ik weg ben ook werkelijkheid wordt. Ik verwacht dan natuurlijk wel als eregast aanwezig te mogen zijn bij de opening! Als ik nadenk over wat ik heb 'bereikt' in het museum is het concreet niet bijster veel. Ik ben een Instagramkanaalgestart, enkele details van de collectie zijn uitvergroot en bij de objecten geplaatst, ik heb een crowdfunding handleiding geschreven en het Argir-project gemaakt. Maar toen ik gisteren met mijn mentor Mariya en Lora (hoofd van een fund) sprak bedankten zij mij vooral voor het feit dat er voor hen deuren waren geopend die voorheen gesloten bleven. Een beetje Nederlandse invloed heeft hen toch geholpen om meer voor elkaar te krijgen en dat geeft een heel goed gevoel.

Maandag was mijn afscheidsfeest en ben ik bedolven met cadeau's. Zo veel, dat ik niet eens weet hoe ik het kwijt moet in mijn koffer. Dankzij Diede ben ik al van al mijn zomerkleding én sportkleding (nooit gebruikt) af, maar alsnog wordt het een hele challenge, dat inpakken. Ik zit de laatste week daar dan ook vooral over in de stress, wat ik allemaal nog aan wie wil geven en wat wel en niet meegaat. Al weet ik ook wel dat er hier genoeg mensen zijn die even tijdelijk op mijn spullen zouden willen passen, heb ik toch het liefst alles gewoon mee. Komend weekend komt de Huilende Lever op bezoek (alle 7!) en ga ik nog flink genieten van mijn nieuwe favoriete cocktail (Margaritha) en hopen dat er nog wat sneeuw valt (waarschijnlijk niet). Daarna reizen we samen naar Sofia en breng ik daar nog wat dagen alleen door. De eerste plannen voor als ik terug ben zijn alweer gemaakt, dus ik krijg het vast weer druk als vanouds. Nu nog een baan!

Bulgaarse grillen

Ik wil al een tijdje alles opschrijven wat me hier vreemd voorkomt. Deze keer dus geen blog, maar een lijstje vol Bulgaarse gekkigheden.

• Veel dingen in Bulgarije gebeuren wel, of niet. Het openbaar vervoer is hiervan het grootste voorbeeld. In de bus koop je geen kaartje bij de chauffeur, maar bij een -totaal onherkenbaar- mannetje of vrouwtje dat je om 1 leva vraagt. Soms komen ze wel naar je toe, soms niet. En soms probeer je te betalen en weigeren ze je geld aan te nemen. Waarom, God only knows.
• De vrouwen geven hier liever geld uit aan make-up dan aan eten. Dus je ziet veel magere, mega opgedirkte vrouwen mét nepnagels en hun haar zo vol haarspray dat hun hoofd opeens totaal uit proportie is met hun lichaam. De porn star look is hier ook totaal geaccepteerd - platina blond, plastische chirurgie, hoge hakken en dat op een gewone doordeweekse dag.
• Bulgaren houden van zout. Zoveel zout, dat zelfs op al gezouten eten nog meer zout gaat. En ook in de karnemelk of ayran (geloof dat het yoghurt aangelengd met water is, maar smaakt hetzelfde) strooien ze zout. En niet een beetje, maar véél.
• Lopen is moeilijk voor Bulgaren. Op straat lopen ze altijd recht op je af, en opzij gaan, ho maar. Maakt niet uit hoe breed de straat is, als ze je ook maar enigszins tegemoet lopen zorgen ze ervoor dat ze precies recht voor je terecht komen. Netjes aan de kant gaan is er hier niet bij.
• Als Bulgaren iets vragen aan een vreemde beginnen ze gewoon met praten. Dus niet: 'hallo, mag ik je wat vragen?' en dan de vraag, nee, gewoon 'waar is..?'. Toen ik een Bulgaar dit vertelde en hij spontaan bedacht om dit eens te proberen, werd hij vierkant uitgelachen. Praten in het voorbijgaan is ook heel normaal, stilstaan is overrated.
• Bulgaren zijn de meest onverschillige mensen ooit. Vuilnis gaat gewoon uit het raam van de auto, als je een fiets ergens neerzet wordt hij sowieso gestolen, de trein staat zonder uitleg een uur stil of rijdt niet en op werk doe je nooit meer moeite dan nodig. Dit is voor een Nederlander bijna onvoorstelbaar, vooral in het kader van 'een betere wereld begint bij jezelf'. Maar de Bulgaarse mentaliteit is 'probeer je vooral niet te ergeren, want dat heeft toch geen zin', maar ja, als iedereen zo denkt gebeurt er dus niks.
• De lonen zijn hier bizar laag, waardoor sommige dingen gewoon niet te veroorloven zijn. Smartphones zijn in Nederland heel normaal, maar hier zie je nog super veel mensen met een knopjestelefoon. Ook de auto's zijn moeilijk te betalen, waardoor het ene barrel nog barreliger is dan het andere. Ik heb nog nooit zoveel verrotte auto's bij elkaar gezien als hier en ik weet zeker dat de helft van de auto's in Nederland niet door de APK zou komen. Resultaat is overigens dat veel mensen wel heel handig worden, want als er iets kapot gaat kun je het niet betalen om ermee naar de garage te gaan.
• Ik ben er vandaag achtergekomen dat mijn lesboek Bulgaars b-i-z-a-r oud is. Ik leer namelijk het woord voor 'telefoonkaart' (ja, die van de telefooncellen) en 'diskette' (ja, die van de MS-DOS computer..) Dit verklaart een hele hoop. Vaak zeg ik iets tegen collega's in het Bulgaars en vertellen ze mij dat het totaal niet gebruikelijk is om dit op deze manier te zeggen. Waarschijnlijk kan mijn lerares het zich ook niet veroorloven om nieuwe lesboeken te kopen.
• De herfst begint hier letterlijk op de dag dat het herfst wordt. In één dag dropt de temperatuur 10 graden en worden de bomen bruin. Super vreemd voor iemand uit Nederland, waar de herfst ongeveer het halve jaar duurt :p

Plovdiv adventures: part 3

Hallo, daar ben ik weer!

Where to start? First of all: ik begin moeite te krijgen met Nederlands ;) Vaak heb ik het Engelse woord in mijn hoofd en moet ik nadenken over het Nederlandse. Omgekeerd heb ik er last van als ik moe ben, dat ik overschakel op Nederlands. 'Ja' gaat er ook niet uit, maar gelukkig lijkt dat veel op 'da'.

Vorige week was ik in Sofia voor de on-arrival-training die bij EVS hoort. Hier heb ik bij elkaar zo'n 50 mensen ontmoet, die net als ik in Bulgarije EVS doen. 30 hiervan waren onderdeel van mijn training, de rest was in Sofia voor hun midterm-training, want zij zijn hier al 6 maanden. De training was niet bijster interessant, maar dat wist ik al. In al mijn jaren AEGEE heb ik al zoveel trainingen gehad over 'intercultural communication' e.d. dat er niet veel nieuws meer bij zat. Maar on the upside: ik kon dus wel super veel mensen ontmoeten die in allerlei hoeken en gaten in Bulgarije wonen. Reden genoeg dus om wat tripjes te plannen de komende maanden!

Als enige EVSer in Plovdiv was ik meteen een populaire bestemming: Plovdiv staat bekend als mooie stad en er werden op de training dan ook meteen reserveringen gemaakt om te komen logeren. Er lagen de afgelopen nachten 5 mensen in mijn woonkamer en dan heb ik er nog 2 geweigerd. Dit weekend is het (drie nachten) 'Nacht van Plovdiv' en zijn er iedere avond super veel gratis activiteiten - vandaar mijn gasten. Ik heb er sinds gisteravond een nieuwe held bij: Georgi Andreev. Hij trad op in het antieke theater in de stad en het was echt een genot om naar hem te kijken. In het filmpje (klik link) dirigeert hij, maar hij speelde gister op de gadulka - een Bulgaarse variant van de viool. Ik ben zeker van plan om vaker naar dit soort traditionele concerten te gaan kijken!

Afgelopen week heb ik in het museum mijn eerste guided tour gegeven aan 4 Belgische meisjes, zodat ik even kon oefenen. Wel fijn dat je dan af en toe in het Nederlands kunt zeggen wat je over dingen denkt. Bulgaarse restauratie bijvoorbeeld. In Nederland verzinnen we allerlei methodes om te laten zien dat iets is gerestaureerd en proberen we zoveel mogelijk van de oorspronkelijke materialen te behouden. Hier zijn ze daar niet zo van: je denkt dat je in een oud huis staat, maar in werkelijkheid is praktisch alles nieuw. Maar Bulgaren zouden geen Bulgaren zijn als ze het dan niet alsnog prachtig en fantastisch zouden vinden. Terwijl ik dan stiekem denk tja, zo kan ik het ook. Maar dat zeg je natuurlijk niet, want zoals eerder gezegd: Bulgaren zijn trots. Op hun yoghurt, op hun kaas, op hun geschiedenis etc. Ik ken het meeste wat ik hier eet uit Griekenland, maar owee als ik denk dat het Grieks is. Nee, de Grieken hebben het gejat en zo is het!

Het museum blijft me verbazen. Ook hier geldt dat de trotse Bulgaren niet erg openstaan voor suggesties en verandering. Mijn collega Mariya is hiervan het schitterende voorbeeld, al is schitterend niet echt het juiste woord. Zij werkt al 4 jaar in het museum en heeft na 1 jaar opgegeven om wat dan ook te proberen voor te stellen of te veranderen. Ze heeft super veel ideeën voor tentoonstellingen, educatieprogramma's, samenwerkingen etc. maar niks komt van de vloer. De directeur zegt 'ne' en that's it. Geen discussie mogelijk. En ik, als Nederlander, vraag dan 'waarom?', want dat is in Nederland een hele normale vraag. Het antwoord wat je dan krijgt is dat je nooit een antwoord krijgt. Welkom in een voormalig Sovjet-Unie land - corruptie all over. Soms wordt het argument gebruikt dat er geen geld is voor een project, waarop ik zeg: maar dan regel ik toch geld? Via de EU, fondsen, stichtingen, weet ik veel? En dan is de reactie: ja, maar dat is geen garantie dat dat geld ook bij het project terecht komt. En om eerlijk te zijn is dat nogal demotiverend. Mariya vertelt me dan ook dat ze al een keer of 10 op het punt heeft gestaan om weg te gaan, maar ja; waar kom je anders aan het werk met een studie Ethnografie? En dan verdient ze ook nog 20 leva per dag, wat zo'n 10 euro is. Met je universitaire titel. Dus het is allemaal een beetje triest. Gelukkig kan ik, onder het mom van ik ben Nederlander en ik begrijp het niet, misschien wat gaan veranderen. Vragen stellen die anderen niet meer durven stellen of druk uitoefenen met mijn Westersheid. Ik weet wel dat ik geen genoegen kan nemen met nul initiatief, daar voel ik me vooral te verontwaardigd voor.

Dan nog een positieve noot: Het weer is nog steeds fantastisch (30 graden overdag), ik heb ontdekt waar mijn naam vandaan komt (smokini = vijgen, en die vind ik echt super lekker), alles is hier rete goedkoop (halve liter bier €1,25, taxi naar huis €2,50), iedereen is heel aardig (behalve mijn huisbaas, die is gek) en de eerste bezoekers hebben hun tickets geboekt (Hester en Nick!), dus ik heb iets om naar uit te kijken! :)

btw: meer foto's available - zie foto's!

Plovdiv adventures part 2

Nu ik alweer bijna 2 weken hier ben, wordt het misschien tijd voor een nieuwe blog. Ik denk vaak 'oh, dit moet ik opschrijven!', maar dan vergeet ik het weer. Dus eens kijken wat ik me herinner.

Bulgaars blijft een raadsel voor me. Vanmiddag heb ik mijn allereerste language class, dus wellicht wordt het daarna beter. Het enige wat ik nu weet is 'Jij en ik drinken bier - as i ti piem birra', 'goeiedag - dobre den' en 'dankjewel - blagodaria'. Goeiemiddag is hier super grappig, want goei (wat je sowieso anders schrijft overigens) betekent piemel en 'mi da' betekent 'geef mij', hilariteit alom natuurlijk. Vaak blijken woorden trouwens ook gewoon hetzelfde te zijn, zoals apotheek en abonnement. Ook spreekwoorden zijn grappig: twee vliegen in een klap is twee hazen in een schot, en als je het over de duivel hebt is als je het over de wolf hebt. Mijn naam heb ik net geprobeerd in het Cyrillisch (en met hulp van een collegaatje): ????? ????????. Deze collega, Violeta, is heel chill en mijn vaste partner voor lunch en soms ook avondeten. Ook afgelopen weekend heeft ze me flink bezig gehouden, dus ik heb me niet hoeven vervelen. Wat me opvalt hier is dat de jongeren veel minder reizen dan de Nederlandse jongeren - ik ben een soort bezienswaardigheid, omdat ik in zooooveel landen ben geweest. Terwijl ik dan denk, nou, valt toch wel mee? Ik moet er nog zoveel.. Maar ik denk dat het vooral komt doordat ze hier echt heel arm zijn. Mijn mentor, Mariya, vertelde me dat een vriend van haar afwasser is in Amsterdam en dat hij meer verdient dan zij, met haar universitair geschoolde baan bij het museum. Al moet ik zeggen dat de culturele sector wat dat betreft in Nederland niet zoveel verschilt van die hier :p Maar goed, met zo weinig geld kun je natuurlijk niet heel veel reisjes maken. De meeste jongeren gaan voor het weekend of op vakantie naar de Zwarte Zee of naar de Rodope-bergen vlakbij.

Ik leer ondertussen de stad een beetje kennen. Ik loop veel, want ik heb nog steeds geen fiets, en ik hou echt niet zo van lopen. Er is me wel een fiets beloofd, maar alles gaat hier op zijn dooie gemakje, dus ik moet er zelf nog even achteraan. Dat lopen is overigens in de Old Town vrij lastig, aangezien de straat bestaat uit keien die mega ongelijk zijn. Het is bijna onmogelijk om omhoog te kijken terwijl je loopt. Qua winkels is het heel anders dan in Nederland. Er zijn veel kleine winkels met kleding van vieze stofjes, die ik niet zo snel zou kopen. De enige echte keten die ik tot nu toe heb gezien is H&M - maar daar zijn de prijzen dan wel weer Europees. Europees voelen ze zich hier trouwens niet, ook al zitten ze in de EU. Je hoort heel vaak zinnen met '.., but in Europe..' of 'in Europe they...'. Bulgaarse vrouwen zijn overigens best bereid om naar dat 'Europe' te vertrekken, want bijna iedereen hier heeft wel een aangetrouwde Nederlander in de familie (praktisch altijd een man dus). Europe is op zijn beurt ook graag hier om belasting te ontduiken. Toen ik per ongeluk in een kroeg een groep met expats tegenkwam, bleken de meesten hier te zijn om een bedrijf op te richten om te belasting in eigen land te ontwijken. Wat ik dan toch ergens weer zielig vind voor de Bulgaren - komen er eindelijk toeristen, zijn ze hier alleen voor het geld.

Over de geschiedenis van Plovdiv en van Bulgarije leer ik ondertussen steeds meer. Ik heb de afgelopen tijd dagelijks meerdere musea bezocht en iedereen die me rondleidt lijkt wel een soort wandelende encyclopedie. Meestal volg ik er de helft niet van, want de Bulgaarse geschiedenis is nogal turbulent (om het maar zo te zeggen). Toen ze in eind 19e eeuw onafhankelijk werden van de Ottomanen begon er een grote strijd om grondgebied en kozen de Bulgaren in beide wereldoorlogen de verkeerde kant. Hier heb ik overigens nog nooit iemand over horen praten, en ik heb er ook niet echt naar durven vragen. De Westerse machten waren in 1878 de grote boosdoener en hebben met het Verdrag van Berlijn het land verdeeld - de Bulgaren vinden (nog steeds) dat grote delen van Griekenland, Macedonië en Servië eigenlijk gewoon Bulgarije zijn. De Russen daarentegen zijn de grote bevrijders, terwijl het Westen natuurlijk vond dat zij hun macht aan het uitbreiden waren. Het is allemaal very confusing. Gelukkig ben ik het meest geinteresseerd in de antieke geschiedenis en daarover is iedereen het eens dat het toen allemaal fantastisch was. Toppunt van mooie dingen was toch wel dit: https://travelbulgaria.news/panagyurishte-treasure/ - al is er ook een super cool Romeins masker gevonden bij mij om de hoek (https://travelbulgaria.news/thracian-mask-plovdiv/).

Ik heb wat foto's toegevoegd - zie kopje 'foto's'!

Bulgarije; eerste dagen

Ik wilde eigenlijk niet bloggen, maar there you go: een blog. Ik voel toch ergens de behoefte om mijn observaties op te schrijven, dus bij deze.

Mijn eerste dagen zijn vooral dagen van aanpassen. Mijn appartement vereist de meeste aanpassing, aangezien het half af is. De eigenaar, Georgi, is hartstikke aardig, maar vooral heel relaxed met dingen regelen. Een matras? Ja, is een beetje duur, dus ik zoek nog even op mijn gemak naar de beste deal. Ondertussen slaap ik op de kussens van de bank - niet heel chill. Ik heb geen internet, want dat wordt ook nog geregeld, dus ik spendeer nu mijn avonden met de films waarmee ik -voorzienigheid?- mijn laptop heb volgestouwd. Ondertussen zijn de eerste contacten gelegd bij ESN en met een AEGEEer, dus hopelijk kan ik binnenkort mijn avonden nuttiger gaan besteden.
Ik woon vlak naast de oude Kamenitza-fabriek, waar vroeger het Kamenitza bier werd gebrouwen. De fabriek is nu (helaas) niet meer in werking. De rest van mijn buurt is wel een beetje wat je je voorstelt bij een Sovjet-flat-buurt, met vuilnis, katten en oude vrouwtjes op de banken. Mijn onderste buurvrouw (ook oud) heet Vanya en knikt iedere middag vriendelijk naar me als ik thuiskom.

Op het werk is alles heel relaxed, of aylak zoals dat hier heet. We drinken koffie in de tuin, collega's roken rustig 4 sigaretten achter elkaar, mensen zitten op Facebook of zijn aan het webshoppen - ik geloof niet dat ik al iemand echt aan het werk heb gezien. Alle collega's zijn heel aardig, maar op de jongeren na hebben de meesten nogal struggles met het Engels. Dus ik probeer maar vriendelijk naar iedereen te lachen en hoop dat ze me dan aardig vinden. Het museum is verder vooral ouderwets; de vaste collectie is niet gewijzigd sinds 1964, want om dit voor elkaar te krijgen bij het Ministerie van Cultuur moet je een procedure van zo'n 5 jaar starten. Dit is zo'n 10 jaar geleden geprobeerd, maar er is vooralsnog geen antwoord van het Ministerie. Die hebben andere prioriteiten wordt hier gezegd.. Een rare gedachte, dat je eigen overheid je tegenwerkt. Ik denk dat ik mijn verwachtingen wat moet bijstellen wat dat betreft. Eén voordeel van de vaste collectie: het is vrij overzichtelijk en ik weet al hoe een ploeg, een bijenkorf, een doedelzak en een boterkarn eruit zien, dus hoera, voorkennis!

Voor de rest valt op dat de Bulgaren een behoorlijk trots volkje zijn. Al onderweg van het vliegveld wordt me verteld dat Plovdiv de oudst bewoonde stad is in Europa, dat Bulgarije al zijn naam al heel lang heeft, dat de Bulgaren (nee, niet de Russen! Hoe kom je daar bij!) het Cyrillisch schrift hebben uitgevonden etc. Een groot trauma in het collectief geheugen is de 5 eeuwen durende overheersing door de Ottomanen, waarin volgens de Bulgaren de ontwikkeling van het land compleet heeft stilgestaan. Het was me al opgevallen dat de meeste lessen geschiedenis die ik hier krijg, focussen óf op het roemrijke Romeinse verleden óf op het Bulgarije van na de onafhankelijkheid. De tijd ertussen doen me denken aan de onze Middeleeuwen - een tijd tussen twee betere tijdperken in. Ons beeld van de 'Middel'-eeuwen is inmiddels (grotendeels) hersteld, maar hier heerst dit gevoel nog sterk; of dit terecht of onterecht is kan ik nog niet zeggen.

Ik merk dat ik nog niet zo bezig ben met toeristisch doen en foto's maken, dus foto's komen later!